Dịch hạch khiến 30-60% dân số châu Âu t.ử v.ong trong thế kỷ 14, là một trong những đại dịch gây c.hết chóc nhiều nhất.
Dịch hạch
Bệnh gây ra bởi trực khuẩn Yersinia pestis lưu hành trong quần thể các loài gặm nhấm đào hang, trong đó có chuột và bọ chét sống ký sinh trên chuột.
Các triệu chứng ban đầu là sốt cao, đổ mồ hôi, gặp vấn đề tiêu hóa, người bệnh sau đó nổi hạch màu xanh đen trên người, đặc biệt ở nách và háng. Nếu không được trích bỏ kịp thời, hạch sẽ hóa mủ, tự vỡ, chảy dịch, người bệnh t.ử v.ong vì nhiễm độc. Song, trích hạch cũng rất nguy hiểm đến tính mạng, hơn thế có thể khiến nguồn bệnh lây lan trong không khí.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo đây là bệnh truyền nhiễm tối nguy hiểm bởi tốc lây lan mạnh, tỷ lệ t.ử v.ong cao (trên 70%) và diễn tiến nhanh. Dịch hạch từng làm rung chuyển châu Âu vào thế kỷ 14. Dịch hạch lần đầu tiên được ghi nhận là ở Justinian (năm 541-542) cướp đi sinh mạng khoảng 5.000 người châu Âu, Bắc Phi và Nga.
Ngày nay, dịch hạch vẫn được xem là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất trong lịch sử y khoa, dù đã có vắcxin phòng bệnh.
Trực khuẩn Yersinia pestis. Ảnh: MicrobeWiki
Đậu mùa
Bệnh đậu mùa do virus variola gây ra, dễ dàng lây lan qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc. Bệnh được đ.ánh giá rất nguy hiểm với tỷ lệ t.ử v.ong 30%. Người sống sót sẽ bị biến chứng do n.hiễm t.rùng như sẹo, viêm khớp, mù lòa.
Bệnh đậu mùa được cho là xuất hiện lần đầu khoảng 12.000 năm trước. Chứng tích xưa nhất của bệnh đậu mùa là những vết mụn mủ trên x.ác ư.ớp của Pharaon Ramses V thời Ai Cập cổ đại. Vào thế kỷ thứ 6, căn bệnh đã có mặt tại châu Âu, châu Á và châu Phi. Cuối thế kỷ 15 đầu thế kỷ 16, thực dân châu Âu câm chiếm châu Mỹ mang theo virus đậu mùa và lây lan tại châu lục này. Ước tính, khi ấy gần 90% người Mỹ bản địa t.ử v.ong do bệnh đậu mùa, nhiều hơn rất nhiều so với số người Mỹ c.hết trong chiến tranh thời trung cổ.
Căn bệnh đã g.iết c.hết khoảng 400.000 người dân châu Âu mỗi năm trong những năm cuối thế kỷ 18, trong đó có 5 quốc vương đương tại vị. Cuối năm 1960, dịch đậu mùa hoành hành tại châu Á và châu Phi, khoảng 2 triệu ca t.ử v.ong mỗi năm.
Thế kỷ 18, bác sĩ Edward Jenner, Anh, tìm ra vắcxin phòng đậu mùa. Năm 1800, tiêm chủng phổ biến ở hầu hết các nước châu Âu, sau đó lan rộng ra toàn thế giới, đẩy lùi đại dịch. WHO chính thức tuyên bố xóa sổ dịch bệnh đậu mùa vào năm 1979.
Bại liệt
Ngày nay, bại liệt là căn bệnh hiếm gặp. Trước khi Jonas Salk phát triển vắcxin bại liệt năm 1957, bệnh dễ dàng lây lan qua phân hoặc nước bọt, trở thành một trong những vấn nạn sức khỏe cộng đồng đáng sợ nhất thế giới. Năm 1952, Mỹ chứng kiến đợt bùng phát tồi tệ nhất với gần 58.000 ca nhiễm, 3.145 người c.hết, 21.269 người sống sót với di chứng bại liệt.
Bệnh bại liệt thường không xuất hiện triệu chứng. Tuy nhiên, khi các triệu chứng xuất hiện, cơ thể người bệnh sẽ suy nhược rất nhanh, cơ thể tê liệt, phải thở máy hay phổi sắt mới có thể hô hấp bình thường. Bệnh nhân bị liệt sau khi nhiễm virus bại liệt không thể hồi phục trở lại.
Bệnh nhân bại liệt được điều trị trong phổi sắt. Ảnh: E Squared Research
Lao
Lao là căn bệnh n.hiễm t.rùng đường hô hấp c.hết người, có hai thể: lao tiềm ẩn và lao hoạt động. Lao tiềm ẩn không lây nhiễm, hệ miễn dịch của con người có thể tự chống lại bệnh. 1/3 dân số thế giới mắc lao tiềm ẩn.
Những người có hệ miễn dịch kém có thể mắc lao hoạt động. Các triệu chứng gồm ho dai dẳng, đau ngực dữ dội, đổ mồ hôi vào ban đêm, chán ăn.
Đầu thế kỷ 19, ước tính cứ 7 người lại có một người c.hết vì bệnh lao. Nguyên nhân gây bệnh thời đó chưa được xác định, người dân thường đến các bệnh xá và tin rằng nghỉ ngơi, hít thở không khí sạch tại các bệnh xá sẽ khiến bệnh thuyên giảm.
Giữa những năm 1800, một số lượng lớn bò sữa nhiễm bệnh lao bò, khiến sữa bò bị nhiễm khuẩn.
Năm 1882, bác sĩ người Đức Robert Kock phát hiện nhiều trẻ sơ sinh t.ử v.ong có liên quan đến sữa bò n.hiễm t.rùng. Sữa bò là trung gian lây lan nhiều mầm bệnh, trong đó có lao. Phương pháp thanh trùng sữa cũng ra đời trong khoảng thời gian này, giúp giảm đáng kể số ca nhiễm lao do uống sữa bò.
Sốt rét
Sốt rét là bệnh lây lan từ người qua người bởi muỗi nhiễm ký sinh trùng. Sau khi bị muỗi đốt, ký sinh trùng từ muỗi theo đường m.áu tấn công phổi con người, rồi sinh sản trong phổi, gây ra các triệu chứng như sốt cao, run rẩy, ớn lạnh, đau người. Trường hợp nguy hiểm, người bị sốt rét có thể bất tỉnh hoặc t.ử v.ong. Sốt rét là một trong những bệnh gây c.hết người nhiều nhất trên thế giới. Năm 2016, có hơn 200 triệu người mắc bệnh, trong đó 500.000 người c.hết.
Nguyên lý truyền bệnh sốt rét giúp các nhà khoa học hiểu biết cơ bản về các vectơ truyền bệnh, cũng như những phương pháp ngăn chặn sự lây lan một số nguồn bệnh.
Nhà kho được tận dụng làm nơi chữa bệnh nhân trong đại dịch cúm 1918. Ảnh: BBC.
Cúm
Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 do một trong những mầm bệnh nguy hiểm nhất thế kỷ 20 gây ra. 1/3 dân số toàn cầu khi ấy nhiễm virus cúm, 20 triệu đến 50 triệu người t.ử v.ong, trong đó có một số lượng lớn lính tham gia chiến tranh thế giới thứ nhất. Các đợt dịch bùng phát tại Mỹ và các nước châu Âu khiến căn bệnh lây lan toàn cầu. Vắcxin phòng cúm được tìm ra vào những năm 1940.
Tả
Đây là căn bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Vibrio cholerae sống trong môi trường nước ấm, mặn, hoặc đồ ăn sống gây ra. Người bệnh thường bị tiêu chảy, dẫn đến mất nước. Nghiêm trọng có thể t.ử v.ong.
Theo WHO, mỗi năm có khoảng 1,3 đến 4 triệu người trên thế giới mắc bệnh, từ 21.000 đến 143.000 người t.ử v.ong.
Lê Hằng
Theo Listverse/VNE
11 sự thật không ai nói cho bạn biết sẽ xảy ra trong quá trình sinh con ở bệnh viện
Sinh con trong bệnh viện là một lựa chọn an toàn và tốt nhất cho cả bà mẹ và thai nhi, tuy nhiên, có những bí mật nho nhỏ mà không phải ai cũng nói cho các mẹ bầu biết trước khi lâm bồn.
Với những ai lần đầu làm mẹ, sinh con là một trải nghiệm vô cùng mới mẻ và đầy bỡ ngỡ. Ngoài việc lo chọn sinh ở bệnh viện nào, bác sĩ nào, chuẩn bị những gì để đi sinh, thì có những điều trong quá trình không ai nói cho các mẹ biết. Và 11 sự thật dưới đây là những điều mà có khi đọc xong các mẹ phải ngỡ ngàng “Thật vậy ư?”.
1. Bạn sẽ đổ mồ hôi thường xuyên nhiều ngày sau sinh
Các mẹ thường hình dung là mình chỉ đổ mồ hôi trong “cơn vượt cạn”, nhưng thực tế, bạn sẽ nhận ra rằng mình vẫn đổ mồ hôi ướt đẫm quần áo trong đêm của nhiều ngày sau đó. Hóa ra nguyên nhân là do hormone của cơ thể bạn đang làm việc, và đó là cách bạn loại bỏ tất cả lượng nước giữ lại trong quá trình mang thai.
2. Đau dạ con chẳng kém gì đau đẻ
Đó là những cơn co thắt dạ con sau khi sinh. Nó giúp tử cung của bạn co lại trở về kích thước ban đầu trước khi mang thai. Và dù đôi khi những cơn đau dạ con này không khác gì đau đẻ, nhưng nó hoàn toàn bình thường.
3. Có thể thuê dịch vụ chăm sóc trẻ sơ sinh
Trong trường hợp bạn quá mệt, còn em bé cứ khóc quấy, thì bạn có thể yêu cầu sử dụng dịch vụ chăm sóc trẻ sơ sinh. Nghĩa là y tá sẽ thay bạn chăm sóc cho em bé trong vài tiếng để bạn được ngủ và nghỉ ngơi.
4. Bạn sẽ không thể nhận ra con của mình trong phòng trẻ sơ sinh
Nếu con bạn đang được chăm sóc trong phòng trẻ sơ sinh, và bạn đến đón con về thì đừng buồn khi bạn không thể tự mình nhận diện con đang ở đâu. Bởi tất cả các em bé trong phòng này đều trông giống nhau.
5. Chồng của bạn có thể sẽ thấy mọi thứ
Nếu chọn phòng sinh gia đình, nghĩa là chồng bạn có thể ở bên cạnh khi bạn đang vượt cạn thì khả năng anh ấy nhìn thấy tất cả mọi thứ trong quá trình sinh con là rất cao. Một phần vì lo lắng, một phần vì tò mò.
6. Đôi khi người thân của bạn cũng cần được chăm sóc y tế trong khi chờ bạn sinh
Hồi hộp, lo lắng cho sản phụ và em bé dẫn đến tình trạng sức khỏe của người thân của bạn không tốt, thậm chí là ngất xỉu. Vì vậy, đôi khi họ cần được chăm sóc y tế.
7. Em bé mới sinh có thể sẽ không khóc ngay giây đầu tiên của cuộc đời
Bạn thường tin rằng em bé sẽ khóc ngay giây đầu tiên sau khi chào đời, nhưng đôi khi phải mất đến một phút, em bé mới chịu khóc. Cảm giác chờ đợi một phút này dài như một giờ đối với các bà mẹ mới sinh.
8. Mặc dù đã sinh con nhưng bụng của bạn vẫn to như đang mang bầu 6 tháng
Bạn cứ ngỡ là sau khi sinh con xong, bụng bạn sẽ xẹp xuống như một quả bóng xì hơi. Nhưng không, nó vẫn to và lỏng lẻo. Thực tế, bụng của bạn sẽ trở lại như lúc trước mang thai, nhưng nó cần thời gian từ 6-8 tuần để tử cung co lại, và các chất tích tụ trong quá trình mang thai được đào thải dưới dạng chất lỏng như mồ hôi.
9. Có đôi khi bạn không muốn ai đến thăm bạn cả
Nếu bạn cảm thấy không thoải mái vì kiệt sức, vì đau đớn do những cơn đau dạ con, vì phòng ở bệnh viện chật chội thì bạn hoàn toàn có thể thông báo với người thân để hạn chế người đến thăm. Hãy hẹn họ đến thăm bạn sau khi bạn đã được về nhà.
10. Bạn thường xuyên bị làm phiền bởi các nhân viên y tế
Bạn sẽ thường xuyên nhận được sự thăm hỏi từ các bác sĩ nhi khoa, y tá đến kiểm tra thăm khám mẹ và bé, cho đến các hộ lý thay đổi khăn trải giường…
11. Không ai chỉ cho bạn biết phải làm gì với một em bé sơ sinh
Các bác sĩ, y tá chỉ lướt qua thăm khám chung cho tất cả các sản phụ và em bé nhưng không một ai dừng lại để hướng dẫn bạn phải làm những gì cụ thể với một em bé mới sinh. Nếu có thắc mắc thì bạn hỏi đến đâu, họ chỉ nói đến đó thôi.
Theo Helino
